Ik begin met een herinnering, die ik optekende in mijn boek Storytelling en de Wereld:
Toevallig werken we met twee internationale groepen in één gebouw. Een groep jongeren uit verschillende landen die daar waren om samen aan een creatief project te werken en een groep ouderen die een training volgden in het kader van een Europees project. Op donderdagochtend viel er een gat in het programma van de jongeren, er viel een workshop uit.
We besloten de twee groepen samen te brengen om een verhaal te laten delen. Eerst werkten we met de groepen apart. We vroegen hen om kort na te denken over een moment dat ze trots op zichzelf waren omdat ze iets gedaan hadden waarover ze een goed gevoel hadden. Na ongeveer een half uurtje nodigden we de twee groepen uit om in een grote ruimte een partner van de andere groep te vinden en het verhaal te delen. Wat er toen gebeurde was magisch. Een uiterst geanimeerde uitwisseling kwam op gang, er verscheen een grote glimlach op ieders gezicht en de bijeenkomst duurde veel langer dan we gepland hadden. Later, tijdens de evaluaties van de beide programma’s, gaven meerdere deelnemers, zowel de jongeren als de senioren, aan dat dit een van de hoogtepunten van de week was geweest. Een aantal koppels hield bovendien contact. Een paar maanden later kwam ons ter ore dat een van de jongeren langsgegaan was bij een van de senioren in Barcelona!
Dit voorbeeld stemt zowel vrolijk als triest. Vrolijk omdat we een grote groep mensen een mooie ervaring hebben kunnen geven. Triest omdat dit eigenlijk een vanzelfsprekendheid zou moeten zijn. Waarom zoeken we niet vaker een ander op om gewoon even een verhaal te delen?
Dat laatste gevoel overvalt me steeds vaker tijdens deze coronacrisis. Want als de huidige situatie iets doet dan is het onthullen dat er eigenlijk heel veel mis was in onze samenleving. De schrijnende gevallen komen nu naar de oppervlakte en opeens gaat het overal over eenzaamheid, van ouderen maar ook van anderen. Overal ter wereld zien we hier items over in het journaal en alle actualiteitenrubrieken zoeken een oudere op die eenzaam zit weg te kwijnen achter glas in een afgesloten zorgcentrum.
Maar dit is geen nieuw probleem. Hoewel senioren op dit moment extra getroffen worden omdat ze geen bezoek meer mogen ontvangen, komen wij in ons werk – net als vele anderen werkzaam in het sociale domein – dit fenomeen al jaren tegen. Daarbij is het vaak niet zo dat alleen het ontbreken van direct fysieke contact daar de grootste oorzaak van is. Ook omringd door mensen kan iemand zich heel eenzaam voelen. Het gaat er vaak namelijk om of je het gevoel hebt dat je je verhaal mag delen.
We kunnen naar overheden wijzen en hen beschuldigen van bezuinigingen in de zorg en het feit dat er nauwelijks meer tijd is voor menselijke interactie in verpleegtehuizen of bejaardencentra. Ik denk echter dat we dat vingerwijzen achterwege moeten laten en naar onszelf moeten kijken. En na moeten gaan waarom we zelf de tijd niet meer maken om te luisteren. Of de moed niet meer hebben om een andere gewoon eens naar zijn of haar verhaal te vragen. Ik schrijf dit in het besef dat er overal in ons land en op de wereld zowel op individueel als op organisatorisch niveau hele waardevolle initiatieven genomen worden om samen te zitten en te delen.
Maar vaker komen we tegen dat mensen het maar eng vinden om even een luisterend oor te bieden aan een vreemde. ‘Ik heb even geen tijd!’ of ‘Ik luister later wel een keer,’ is dan het excuus. En daar waar we kunnen besteden we het luisteren ook graag uit aan professionals, als die nog niet wegbezuinigd zijn.
Kortom, we hebben zelf de situatie veroorzaakt die nu, in tijden van crisis, zo pijnlijk duidelijk wordt. Ik ben echter geen doemdenker en ik ben ervan overtuigd dat we de balans weer net zo makkelijk de andere kant uit kunnen laten slaan. Deze crisis kan ervoor zorgen dat we ook in de toekomst oog blijven houden voor mensen die hun verhaal niet kwijt kunnen.
Wij zijn daar in ons werk al een aantal jaar mee bezig en onder meer het voorbeeld waarmee ik begon wijst uit dat dit zelfs betrekkelijk eenvoudig te realiseren is. Die ervaring leert ook welke impact het elkaar opzoeken en even naar elkaar luisteren kan hebben, van jongeren die ouderen blijven zien en helpen, tot mensen in conflictgebieden die samen op pad gaan om hun vriendschap te vieren.
Het enige dat we daarvoor misschien nog nodig hadden was het bewustzijn waar we eigenlijk met elkaar in terecht zijn gekomen. Dat is de verdienste van corona en ik hoop van harte dat we dat besef vasthouden in ons langetermijngeheugen en daarnaar zullen blijven handelen.
Meer lezen? Koop Storytelling en de wereld, het nieuwe boek van Arjen Barel.
